เทคนิกการเลือกซื้อ เลือกทานส้มโอรสชาดอร่อย ตอนที่1

เมื่อเอ่ยถึงส้มโอทุกคนที่เคยลิ้มรสกับส้มโอของอำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ที่มีรสชาติหวานอมเปรี้ยวหวานสนิทใจ เนื้อแห้งไม่แฉะน้ำและแกะง่าย ไม่พบเม็ดข้าวสาร ไม่เปรี้ยว และโดยเฉพาะอย่างยิ่งไม่ขม ก็จะประทับใจและจะหาซื้อมารับประทานอยู่เรื่อย ๆ แต่ถ้าพูดถึงส้มโอให้คนทางภาคเหนือที่เคยแต่รับประทานส้มโอของทางภาคเหนือ จะไม่สนใจและรู้สึกเข็ดขยาดกับการที่จะควักเงินในกระเป๋าเพื่อจะซื้อส้มโอมารับประทาน เพราะที่ผ่านมาเคยกินแต่ส้มโอจิ้มพริกเกลือ ตำส้มโอใส่น้ำปู รสชาติที่เคยลิ้มรสคือ เปรี้ยวมาก ขม เฝื่อน (ฮืน) แฉะน้ำ แกะยาก รู้สึกไม่ประทับใจในการกินเลย และจะไม่เอาส้มโอเข้าบ้านโดยเด็ดขาด นี้คือความรู้สึกของผู้คนที่ไม่เคยลิ้มรสของส้มโอที่อร่อย คนที่ไม่มีความรู้เรื่องส้มโอ ไม่รู้จักซื้อ จักเลือก และจักกินส้มโอที่ถูกต้อง คุณนคร ผ่องพุทธ บ้านเดิมอยู่ที่ตำบลยายชา อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม อดีตกรรมการและสมาชิกกลุ่มเกษตร อำเภออ้อมใหญ่ (รุ่นแรก) คลุกคลีอยู่กับส้มโอตั้งแต่อายุสิบกว่าปี จนปัจจุบันทำสวนเกษตรผสมผสาน อยู่ที่ตำบลบ้านแป้น อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน เล่าเรื่องพันธุ์ส้มโอให้เราฟังว่า สายพันธุ์ส้มโอที่ปลูกอยู่ในประเทศ ปัจจุบันมีไม่ค่อยมาก พันธุ์เหมือนไม้ผลชนิดอื่น เนื่องมาจากการกลายพันธุ์ของส้มโอแทบทั้งสิ้น ในอดีตแหล่งปลูกส้มโอแต่ละพันธุ์อยู่เฉพาะท้องถิ่นนั้น ๆ ไม่ค่อยกระจายหรือนิยมนำไปปลูกในท้องถิ่นอื่น ส่วนมากส้มโอจะปลูกกินอย่างแพร่หลายในจังหวัดภาคกลางเสียเป็นส่วนใหญ่ เช่น จังหวัดนครปฐม ราชบุรี ปราจีนบุรี สมุทรสงคราม และชัยนาท เนื่องจากระบบการติดต่อสื่อสารและเทคโนโลยียังไม่ทันสมัย เช่น ปัจจุบัน การจำแนกพันธุ์ส้มโอ

จำแนกตามสายพันธุ์ออกเป็น 2 กลุ่ม

1. พันธุ์การค้าหลัก ได้แก่ พันธุ์ขาวพวง ขาวแป้น ขาวทองดี ขาวใหญ่ บางขุนนนท์

2. พันธุ์การค้าเฉพาะแห่ง ได้แก่ พันธุ์ปัตตาเวีย ขาวแตงกวา ขาวแก้ว ขาวหอม ขาวน้ำผึ้ง

ทาข่อย

จำแนกตามลักษณะของผลส้มโอ

1. ผลทรงกลมหรือแป้น ไม่มีจุก ได้แก่ พันธุ์ขาวทองดี ขาวแป้น ขาวใหญ่ ขาวหอม และปัตตาเวีย

2. ผลทรงกลมสูง มีจุก ได้แก่ พันธุ์ขาวพวง ขาวจีบ

จำแนกตามสีของเนื้อส้มโอ

1. สีขาว ได้แก่ พันธุ์ขาวพวง ขาวใหญ่ ขาวจีบ

2. สีขาวออกเหลือง ได้แก่ พันธุ์ขาวแป้น ขาวหอม ขาวน้ำผึ้ง

3. สีชมพูอ่อน ได้แก่ พันธุ์ขาวทองดี ขาวแตกกวา

4. สีชมพูแก่ ได้แก่ พันธุ์แดงทับทิม

ส้มโอพันธุ์ขาวน้ำผึ้ง

ผลมีลักษณะกลมสูง ขนาดค่อนข้างใหญ่ แต่ไม่มีจุกให้เห็นเด่นชัดนักเหมือนพันธุ์ขาวพวงและจีบ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 18 เซนติเมตร ความสูงประมาณ 15-20 เซนติเมตร น้ำหนักเฉลี่ยประมาณ 1.8-2.5 กิโลกรัม ด้านก้นผลจะเรียบ ต่อมน้ำมันที่ผิวเปลือกจะมีสีเขียวเข้ม เปลือกหนาปานกลาง ผลหนึ่งจะมีประมาณ 12 กลีบ กลีบสามารถแยกออกจากกันได้ง่าย แกะเนื้อออกจากเยื้อหุ้มกลีบได้ง่าย เนื้อสีขาวอมเหลืองคล้ายสีน้ำผึ้ง กุ้งเนื้อขนาดใหญ่ น้ำมากแต่ไม่แฉะ รสชาติหวานอมเปรี้ยว ความหวานประมาณ 10 องศาบริกซ์ เมล็ดไม่มาก นิยมบริโภคและปลูกทั่วไป ทุก ๆ ภาคของประเทศ

ส้มโอพันธุ์ขาวแตงกวา

ผลมีลักษณะกลมสูงเล็กน้อย ขนาดผลโตปานกลาง ไม่มีจุกให้เห็นเด่นชัดนัก เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 14-18 เซนติเมตร ความสูงประมาณ 18 เซนติเมตร ด้านก้นผลจะป้านและเว้าเล็กน้อย ต่อมน้ำมันที่ผลเล็กละเอียด ผิวสีเขียว เปลือกหนาปานกลาง ผลหนึ่งจะมีประมาณ 12-13 กลีบ กลีบสามารถแยกออกจากกันได้ง่าย แกะเนื้อออกจากเยื้อหุ้มกลีบได้ง่าย เนื้อสีขาวออกสีชมพูอ่อน รสชาติหวานอมเปรี้ยว ความหวานประมาณ 10 องศาบริกซ์ เมล็ดน้อย เนื้อไม่แฉะ ปลูกมากที่จังหวัดชัยนาท และจะมีงานเทศกาลส้มโอขาวแตกกวาของดีของจังหวัดจัดขึ้นทุก ๆ ปี ประมาณเดือนสิงหาคม

ส้มโอพันธุ์ขาวพวง

ผลมีลักษณะทรงกลมสูง มีจุกสังเกตเห็นเด่นชัด มีจีบบริเวณจุก ผลขนาดโตปานกลาง เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑๓ – ๑๕ เซนติเมตร สูง ๑๕ – ๑๘ เซนติเมตร จุกสูง ๑.๕ - ๒ เซนติเมตร ด้านก้นผลเว้าเล็กน้อย ต่อมน้ำมันใหญ่อยู่ห่างกัน ผิวเรียบ สีเขียวอมเหลือง ผลหนึ่งจะมีประมาณ ๒ – ๑๔ กลีบ ลีบแยกออกจากกันง่าย เนื้อกุ้งมีสีขาวถึงขาวอมเหลือง น้ำมากแต่ไม่แฉะ รสชาติหวานอมเปรี้ยว เมล็ดไม่มาก ความหวานประมาณ ๑๐ องศาบริก นิยมใช้ในเทศกาลไหว้พระจันทร์ เพราะมีรูปทรงที่สวยงาม เป็นพันธุ์ที่ส่งขายต่างประเทศ ปลูกกันมากที่อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม และจังหวัดปราจีนบุรี

ส้มโอพันธุ์ขาวแป้น

ผลมีลักษณะกลมแป้น ไม่มีจุก ขนาดผลโตปานกลาง เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑๒ – ๑๕ เซนติเมตร สูง ๑๐ – ๑๒ เซนติเมตร ด้านก้นผลเว้าเล็กน้อย ผิวเรียบ เปลือกผลหนาประมาณ ๒ เซนติเมตร ผลหนึ่งมีประมาณ ๑๓ – ๑๔ กลีบ กุ้งเนื้อมีสีขาวอมเหลือง รสชาติหวานอมเปรี้ยว ความหวานประมาณ ๑๐ – ๑๐.๕ องศาบริก เมล็ดลีบ นิยมบริโภคภายในประเทศ ปลูกกันมากที่จังหวัดนครปฐมและจังหวัดราชบุรี

ส้มโอพันธุ์ขาวทองดี

ทรงผลกลมแป้น ไม่มีจุก ผลโตขนาดปานกลาง ขั่วผลมีจีบบ้างเล็กน้อย บริเวณก้นผลเรียบเว้าเล็กน้อย ผิวเรียบ สีเขียวเข้ม ต่อมน้ำมันเล็กละเอียด ชิดกัน เปลือกผลบาง ด้านในสีขมพูเรื่อ ๆ ผลหนึ่งมี ๑๔ – ๑๖ กลีบ ผนังกลีบสีชมพูอ่อน เนื้อมีสีชมพู กุ้งเบียดกันแน่น เนื้อนิ่ม ฉ่ำน้ำ รสชาติหวานออมเปรี้ยว นิยมบริโภคภายในประเทศ ส่งขายต่างประเทศ ปลูกมากที่อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม และอำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี และจังหวัดอื่น ๆ ประปราย

ส้มโอจะมีรสชาติหวานอมเปรี้ยวนิด ๆ เนื้อฉ่ำน้ำแต่ไม่แฉะ ปอกเปลือกง่าย กลีบแยกออกจากกันง่าย เนื้อแกะออกจากเหยื่อหุ้มง่าย ไม่เป็นเม็ดข้าวสาร ขึ้นอยู่กับปัจจัย ๒ ส่วน คือ ส่วนที่ ๑. เกษตรกรผู้ปลูกส้มโอและ ๒. ผู้ซื้อหรือผู้บริโภคส้มโอ ที่จะต้องมีความรับผิดชอบและรอบรู้เกี่ยวกับ ส้มโอ สิ่งที่เกษตรกรผู้ปลูกส้มโอจะต้องรู้และรับผิดชอบคือ พันธุ์และการขยายพันธุ์ส้มโอ การปลูก ดิน น้ำและปุ๋ย การป้องกันกำจัดโรค แมลงและการเก็บเกี่ยว ส้มโอแต่ละลูกที่เกษตรกรจะนำออกจากสวนไปขายให้ผู้บริโภค ต้องหมั่นใจและแน่ใจว่าส้มโอทุกลูกจะต้องมีอายุแก่พอที่จะเก็บเกี่ยว ไม่ใช่เอาส้มโอที่ยังไม่แก่ไปขาย เพราะว่าช่วงนั้นส้มโอมีราคาแพง ให้ธาตุอาหารกับต้นส้มโออย่างครบถ้วนและพอเพียง จะทำให้ส้มโอมีคุณภาพและรสชาติหวานอร่อย ไม่มีโรคและแมลงติดมากับผลส้มโอ เมื่อผู้ซื้อกลับไปบ้านพบหนอนหรือเนื้อส้มโอเน่าเสีย กินไม่ได้ เท่านี้ก็จะทำให้ผู้ที่ได้รับประทานส้มโอประทับใจ และติดใจที่จะซื้อส้มโอกลับบ้านไปรับประทานในครอบครัวหรือฝากญาติพี่น้องและมิตรสหาย เกษตรกรผู้ปลูกส้มโอก็จะมีรายได้จากการขายส้มโอที่มีกำไร เพราะส้มโอคุณภาพดี หวาน และราคาก็จะงามตามไปด้วย

ส่วนที่ ๒ คือผู้ที่จะซื้อส้มโอ จะเลือกหรือรู้ได้อย่างไรว่าส้มโอที่เห็นนั้นเป็นพันธุ์อะไร เนื้อข้างในมีสีอะไร ส้มโอผลนั้นจะสุกแก่หรือยัง ส้มโอผลที่จะซื้อจะอร่อยหรือเปล่า นี้แหละทำให้ผู้บริโภคจะต้องมีความรู้เกี่ยวกับส้มโอ ทำอย่างนี้ถึงจะประสบความสำเร็จในการเลือกซื้อส้มโอไปรับประทาน รสชาติหวานอร่อย พอใจ ติดใจ และประทับใจในทุกครั้งที่ซื้อส้มโอมารับประทาน มีตารางเปรียบเทียบให้ดู คุณลุงนคร ผ่องพุทธ แนะนำว่าถ้าจะเลือกซื้อส้มโอให้อร่อยจะดูลักษณะภายนอกอย่างไร ส้มโอที่มีอายุแก่พอดีที่จะเก็บเกี่ยว คือ สีผลที่จางลง ต่อมน้ำมันจะห่างกัน ก้นผลจะมีวงเป็นสีน้ำตาล เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณเท่าเหรียญบาท ใช้มือกดจะนิ่ม ถ้ายังสังเกตไม่ได้ ดูไม่ออก ทางที่ดีที่สุดคือ ซื้อส้มโอที่แกะเนื้อเป็นแพ็ค ห่อด้วยพลาสติก แต่ต้องแน่ใจว่าสะอาดนะ

ตารางเปรียบเทียบลักษณะต่าง ๆ ของส้มโอแต่ละพันธุ์

 

พันธุ์	ลักษณะผล	สีของผล	ขนาด เส้นผ่า ศูนย์กลาง	สีของกลีบและเนื้อ	รสชาติ
ขาวพวง ขาวแป้น ขาวน้ำผึ้ง ขาวแตงกวา ขาวใหญ่ ขาวทองดี ขาวจีบ	ค่อนข้างใหญ่ ผลกลมสูง มีจุก ค่อนข้างใหญ่ ผลกลมแป้น ไม่มีจุก ผลใหญ่ ผลกลมสูง ไม่มีจุกเด่นชัด ผลใหญ่ ผลกลมสูง ไม่มีจุกเด่นชัด ผลใหญ่ ผลกลมสูง ไม่มีจุกเด่นชัด ผลโตปานกลาง ผลใหญ่ ผลกลมสูง มีจุกและจีบที่ ขั่วผล	เขียวอมเหลือง เขียวอมเหลือง เขียวเข้ม เขียวเข้ม เขียวอมเหลือง เขียวเข้ม เขียวอมเหลือง	๑๓ ซม. ๑๔-๑๖ ซม. ๑๔-๑๘ ซม. ๑๔-๑๘ ซม. ๑๕-๑๘ ซม. ๑๔-๑๖ ซม. ๑๔-๑๘ ซม.	ขาว ขาว ขาวน้ำผึ้ง ชมพูอ่อน ขาว ชมพูอ่อน ขาว	หวานอมเปรี้ยว เปรี้ยวอมหวาน เปรี้ยวอมหวาน เปรี้ยวอมหวาน หวานจัด หวานฉ่ำ หวานอมเปี้ยว