การทำอาชีพด้านการเกษตรโดยเฉพาะการทำสวนไม้ผล    สิ่งสำคัญอย่างหนึ่งที่จะต้องคำนึงถึงคือ  การคัดเลือกต้นพันธุ์ดี  มีประวัติการให้ผลผลิตสูงและมีคุณภาพเป็นที่ต้องการของตลาด  จากนั้นจึงขยายพันธุ์เพื่อเพิ่มปริมาณต้นพันธุ์ดีให้มากขึ้น  ไม้ผลชนิดหนึ่งอาจขยายพันธุ์ได้หลายวิธี  แต่ละวิธีมีความยากง่ายและมีข้อดี-ข้อเสียแตกต่างกัน  ดังนั้นนักขยายพันธุ์จึงจำเป็นที่จะต้องทราบถึงวิธีที่เหมาะสมของไม้ผลแต่ละชนิด  และควรทราบถึงเทคนิคและขั้นตอนการขยายพันธุ์พืชแต่ละวิธี  เพื่อช่วยให้การขยายพันธุ์พืชประสบผลสำเร็จมากขึ้น ในที่นี้จะขอนำเสนอเทคนิคการต่อกิ่ง  ซึ่งการต่อกิ่งเป็นศิลปะของการต่อชิ้นเนื้อเยื่อพืช 2 ชิ้นเข้าด้วยกันด้วยวิธีต่างๆ เมื่อแผลเชื่อมกันสนิทแล้วเจริญเติบโตเป็นต้นเดียวกันชิ้นส่วนที่อยู่ด้านบนรอยต่อเรียกว่า กิ่งพันธุ์ดี ส่วนที่อยู่ด้านล่างรอยต่อทำหน้าที่รากเรียกว่าต้นตอ ในปัจจุบันการต่อกิ่งได้รับความนิยมทำเป็นการค้าในไม้ผลหลายชนิด ได้แก่ พืชตระกูลส้ม มะม่วง มะขาม ขนุน มะปราง และน้อยหน่า   ในฉบับนี้จะขอนำเสนอเรื่อง เทคนิคการต่อกิ่งมะม่วง  มีขั้นตอนและวิธีการดังนี้

การต่อกิ่งหรือการเสียบกิ่งคือการสอดส่วนของพืชหรือกิ่งพืชต้นหนึ่งลงบนต้นพืชอีกต้นหนึ่ง และส่วนทั้งสองของพืชจะเชื่อมประสานติดต่อกัน และเจริญไปเป็นพืชต้นใหม่ โดยส่วนที่อยู่ใต้รอยต่อจะทำหน้าที่เป็นรากดูดน้ำ และแร่ธาตุอาหาร เรียกว่า ต้นตอ  (rootstock, understock, stock)  และส่วนที่อยู่เหนือรอยต่อจะทำหน้าที่เป็นกิ่งก้านสาขาที่ให้ดอกและผลเรียกว่ากิ่งพันธุ์ดี  (Scion or cion) 
การต่อกิ่งแบบเสียบลิ่ม (Cleft or Wedge grafting) นิยมทำในกรณีที่ต้องการเปลี่ยนยอด และมักเป็นกิ่งที่มีขนาดใหญ่หรือขนาดเล็กก็ได้ วิธีการคือผ่าครึ่งต้นตอความยาวประมาณ    2.5-5.0  เซนติเมตร (1-2นิ้ว)  ขึ้นอยู่กับชนิดพืชและอายุของต้นตอ เทคนิคการผ่าต้นตอโดยวางใบมีดให้เอียงด้านใดด้านหนึ่ง เพื่อให้รอยแผลเรียบ ถ้าหากใช้มีดผ่าโดยตรงจะทำให้รอยแผลแตกนำไปก่อนที่คมมีดจะไปถึงจะทำให้แผลไม่เรียบ การเตรียมยอดพันธุ์ดีปกติควรมีตา 3-4 ตา เฉือนโคนกิ่งพันธุ์ดีเป็นรูปลิ่มยาวเท่ากับรอยแผลของต้นตอ สอดรอยแผลของกิ่งพันธุ์ดีตรงรอยแผลของต้นตอจัดเนื้อเยื่อเจริญของต้นตอและยอดพันธุ์ดีให้ชิดกัน ถ้าต้นตอมีขนาดใหญ่กว่ากิ่งพันธุ์ดี ควรจัดรอยแผลให้ชิดด้านใดด้านหนึ่ง  แล้วนำไปใส่ในถุงพลาสติกใส มัดปากถุงให้แน่น เก็บไว้ในโรงเรือนที่มีแสงส่องผ่านไม่เกิน 30 % ในกรณีของมะม่วง มะขาม ขนุน น้อยหน่า และส้มจะใช้เวลาประมาณ 25-30 วัน จึงเปิดปากถุง โดยจะสังเกตเห็นยอดพันธุ์ดีบางต้นจะเริ่มแตกใบ แต่ถ้าเป็นลำไย ลิ้นจี่ และมะปรางจะใช้เวลาอยู่ในถุงอบนาน 45-60 วัน (ภาพที่  1-8 แสดงขั้นตอนการต่อกิ่งมะม่วงแบบเสียบลิ่ม) ในกรณีที่ไม่นำต้นที่ต่อกิ่งใส่ในถุงอบ ต้องริดใบของยอดพันธุ์ดีออกให้หมด แล้วพันด้วยพลาสติกตั้งแต่รอยแผลจนมิดยอดพันธุ์ดี วิธีนี้จะง่ายและทำได้รวดเร็ว ประหยัดเวลาและค่าใช้จ่าย (ภาพที่ 9- 11)

ภาพที่  1  อุปกรณ์ในการต่อกิ่ง

ภาพที่ 2 เลือกต้นตอและยอดพันธุ์ให้มีขนาดใกล้เคียงกัน

ภาพที่ 4 เฉือนโคนกิ่งพันธุ์ดีเป็นรูปลิ่มยาวเท่ากับรอยแผล ของต้นตอ

ภาพที่ 6 พันด้วยพลาสติก(ซ้าย)  ใช้ เชือกฟางผูกแทนการพัน  พลาสติก(ขวา)

ภาพที่ 10  พันพลาสติกให้มิดยอดนำต้นพันธุ์ที่ต่อกิ่งไว้ในโรงเรือนที่มีแสงส่องไม่เกิน  30%

ภาพที่ 11 หลังต่อกิ่ง 12 วัน ยอดพันธุ์ดีเริ่มแตกใบให้เปิดพลาสติกเฉพาะบริเวณยอด(ซ้าย)
ยอดใหม่จะแตกภายใน  20 วัน(ขวา)